نویسنده: سید محمد حسین فضل الله
مترجم: مجید مرادى
بین محققان مسلمان، مناقشات و مباحث فکرى فراوانى پیرامون مساله «جایگاه آزادیها در اسلام» در گرفته است تا میزان آزادى جامعه وفرد را در فعالیتهاى شخصىاى که به ویژگیهاى فردى او مربوط مى شود - مانند اعمال و مواضع و جایگاههایى که موافق تمایل و سلیقه اوست- مشخص کنند و اندازه این آزادى را در سطح مواضع سیاسى؛ مانند مبارزه با حکومت یا حمایت از آن در داخل حکومت اسلامى ودر صورت غیاب دولت در جامعه اسلامى و یا گرایش به حزب و قرار گرفتن در دایره حزبىاى که کم و بیش از اساس یا جزییات اسلام منحرف شده است، بررسى کنند.
مى توانیم این سؤال را به شکل دیگرى هم مطرح کنیم که به مقوله کلى آزادى مرتبط مى شود. اینکه آیا در اسلام چیزى به نام آزادى فکرى یا آزادى دینى ویا آزادى سیاسى وجود دارد که در سایه آن انسان بتواند هر طور که خواست فکر کند واندیشهاش را ابراز نماید وآیا انسان این حق را دارد که به هر دینى که خواستبگرود بى آنکه از فشار قدرت یا جامعه، بیمى به خود راه دهد؟
آیا مردم حق دارند در زمینه سیاسى وارد تشکلهاى حزبىاى شوند که بر اساس اندیشهاى خاص - با قطع نظر از اینکه این اندیشه با اندیشه اسلام همگون یا ناهمگون باشد - پا گرفته ومى کوشد تا با تحکیم پایگاه مردمى خویش به قدرت و حکومت دستیابد؟
یا این که در اسلام آزادى وجود ندارد جز براى آنان که به لحاظ اندیشه وعمل و شریعت، محتواى اسلامى داشته باشند واسلام به خطوط انحرافى اجازه بر خوردارى از آزادى در جامعه اسلامى را نمىدهد؟
به دنبال این، سؤال بزرگى رخ مى نماید وآن این است که آیا اسلام به لحاظ فکرى و شیوه عملى، دموکراتیک است ودموکراسى در نهاد شیوه فکرى اسلام نهفته استیا اینکه به لحاظ محتواى فکرى و شیوه عملى، اسلام و دموکراسى ناهمگونند و تنها در فرض حرکت آزادانه در مسیر اسلام اشتراک دارند.
شاید راى غالب متفکران اسلامى این باشد که آزادى گستردهاى که در این پرسش مطرح شده است، در دین اسلام که خداوند پیامبرانش را براى نشر آن وهدایت مردم به راه راست وحرکت در مسیر ایمان به خدا وپیامبران وکتابهاى آسمانى وفرشتگان وروز رستاخیز، فرستاده است، مفهومى مى ندارد؛ زیرا اسلام فتنه گرى در امر دین را که تلاش کافران و مشرکان در دور کردن مسلمان از دینشان با استفاده از وسایل مختلف مانند خشونت و نرمش، نشانه آن است، محکوم کرده و آن را از عناوین شرعى قتال مسلمانان با کافران بر شمرده است. چنانکه در این سخن خداى متعال آمده است: (وقاتلوهم حتى لا تکون فتنه ویکون الدین کله لله فان انتهوا فلا عدوان الا على الظالمین) (1) (و با آنان بجنگید تافتنهاى نباشد ودین مخصوص خدا شود پس اگر دستبرداشتند، تجاوز مگر بر ستمکاران روا نیست.
بنا بر این چگونه ممکن است که اسلام به کافران وگمراهان اجازه دهد تا در سایه دولت اسلامى و درون جامعه اسلامى از آزادى سیاسى و آزادى فکرى استفاده کنند و مسلمانان را به گمراهى بکشانند ویا موقعیت غیر مسلمانان را در کفر وگمراهى تثبیت نمایند وبکوشند تا به جایگاهاى قدرت در درون جامعه اسلامى دستیازند؟ وانگهى این کار، فرصتى را که مسلمانان براى داخل کردن غیر مسلمانان به دین اسلام دارند، تباه خواهد کرد. وقتى که صورت مساله چنین باشد که حزبى بخواهد براى از بین بردن حکومت اسلامى به سوى دستیابى به قدرت خیز بردارد، چگونه ممکن است که اسلام مجال ساقط کردن حکومت اسلامى را به هر طرح فکرى یا سیاسىاى بدهد؟!
همچنین در میان واجبات شرعى اجتماعى، واجب امر به معروف ونهى از منکر را در برابر خود مىبینیم که حتى آزادى انسان مسلمان را در انجام عمل منکر یا ترک معروف برنمىتابد و اجازه نمىدهد؛ زیرا بر امت اسلامى واجب شده است که چنین شخصى را از منکر - در شرایط شرعى خاص - منع کنند. منکر در جایى است که آزادى فردى شخص در انجام اعمال واقوال بر اساس هوس و شهوت غریزى با حکم شرعى هماهنگ نباشد و یا مخالف آن باشد. آزادى انسان، در محدوده قانون شرع ودر دایره نظم عمومى جامعه است.
در کنار این استدلال مى بینیم که فقها بر حرمتحفظ کتب ضلال وپخش آن در بین مردم اجماع کردهاند؛ زیرا این کار جامعه را در معرض رواج فساد وگمراهى قرار مى دهد ونیز چنین استدلال مى کنند که این مساله از مسایلى است که عقل، مستقلا به قبح آن حکم مى کند وبا توجه به ملازمه بین حکم عقل وحکم شرع در حکمى که علت آن را عقل به طور قطعى دریافته است، بر این استدلال اضافه مى کنند که ما از ذوق شارع حکیم در مى یابیم که او با گشودن دریچههاى کفر وگمراهى به روى مردم موافق نیست؛ زیرا حکمت او بر تحکیم پایههاى حق به عنوان ستون استوار
نظرات
فضل الله.. شیعی فوق المذهبیة <br /> <br /> حمدی الطحاوی / 21-02-2010 <br /> <br /> <br /> فضل الله"هذه النجوم خلقها الله حتى توحی للإنسان بأنه لیس هناک ظلام مطلق، فکل ظلام یحمل نقاط نور، ونقاط النور هذه تتجمع لتشیر إلى الفجر القریب". <br /> هذه کلمات لآیة الله محمد حسین فضل الله، المرجع الشیعی المجدد، الذی یقف بعلمه الغزیر، وأفقه الرحب، وصرامته العلمیة، أمام محاولات شق الصف المسلم وتفریق الأمة.<br /> <br /> فهو المرجع الشیعی الذی أعلن -ربما قبل الجمیع- حرمة سب زوجات النبی والصحابة رضوان الله علیهم، وأنکر فی شجاعة حادثة ضرب عمر بن الخطاب لفاطمة الزهراء وکسره لضلعها، التی راجت فی الأدبیات الشیعیة، نافیا فی وضوح إمکانیة حدوث ذلک.<br /> <br /> وهو أیضا من أنکر "مصحف فاطمة"، مؤکدا إیمانه الخالص بما جاء بین دفتی الکتاب المطبوع بمطبعة الملک فهد بالمدینة المنورة، وإنکاره لکل أمر یتعارض مع نصوص هذا الکتاب.<br /> <br /> أقر بمبایعة الإمام علی بن أبی طالب لأبی بکر الصدیق، وقبوله لولایة عمر بن الخطاب رضی الله عنهم أجمعین، مؤکدا أنه -الإمام علی- کان مستشارا لهم، یعاونهم ویشیر علیهم.<br /> <br /> وأنکر تقدیس الأئمة، والقول بمعرفتهم بالغیب، ومطاولة مکانتهم لمقام النبوة، مختلفا بذلک مع کثیر من مراجع الشیعة، وعلى رأسهم آیة الله الخمینی!<br /> <br /> فضل الله الذی نشأ وتربى فی لبنان، رفض تشکیل مجلس شیعی أعلى فی بلد منشئه "لبنان"؛ لأنه یؤمن بأن یکون ذلک إسلامیا لا شیعیا، یجمع فی صفوفه السنة والشیعة معا.<br /> <br /> کل تلک الأفعال والاعتقادات ناضل فضل الله من أجلها، وتعالى على مذهبیته، ونادى بالوحدة التی یعتقد أنها طوق نجاة الأمة، محذرا من المذهبیة والتشرذم.. حتى صار فوق المذهب، صانعا مرجعیة مختلفة.<br /> <br /> البدایة<br /> <br /> <br /> <br /> طالع حوارات سابقة لفضل الله:<br /> <br /> <br /> فضل الله: أحرم سب الصحابة.<br /> <br /> فضل الله: مؤتمرات التقارب محل للکذب.<br /> <br /> فضل الله: ولایة الفقیه نظریة لا یراها أکثر الشیعة.<br /> <br /> فضل الله: لا ضوابط ثابتة لوسائل الاحتجاج.<br /> <br /> کان مولده فی النجف الأشرف بالعراق فی عام 1935م؛ حیث هاجر إلیها والده آیة الله السید عبد الرءوف فضل الله قادما من جبل عامل بلبنان لتلقی العلوم الدینیة، وأمضى مع أسرته فترات طویلة فی الدرس والتدریس ضمن الحاضرة العلمیة الأبرز فی العالم آنذاک. <br /> وفی أحضان الحوزة العلمیة الکبرى فی النجف الأشرف کانت نشأته؛ حیث بدأ فضل الله دراسته الدینیة فی الـ9 من عمره على ید والده، وتدرج حتى انخرط فی دروس الخارج فی سن الـ 16 تقریبا، فجلس إلى کبار أساتذة الحوزة آنذاک، أمثال المرجع الدینی السید أبو القاسم الخوئی، والمرجع الدینی السید محسن الحکیم، والسید محمود الشاهرودی، والشیخ حسین الحلی.<br /> <br /> من هنا شهد له أقرانه بالمکانة العلمیة والتحصیل، حتى افتقدته الساحة الإسلامیة فی العراق بعودته إلى لبنان فی العام 1966م، وهذا ما عبر عنه السید محمد باقر الصدر حین قال: "کل من خرج من النجف خسر النجف إلا السید فضل الله؛ فعندما خرج من النجف خسره النجف".<br /> <br /> عاد فضل الله إلى لبنان تلبیة لدعوة وجهها إلیه مجموعة من علماء الشیعة أسسوا جمعیة أسرة التآخی التی تهتم بالعمل الثقافی الإسلامی، جاءت الدعوة إیمانا من أصحابها بمدى حاجة ساحة العمل الإسلامی اللبنانیة إلى سماحته؛ فأسس حوزة "المعهد الشرعی الإسلامی"، وشکل بذلک نقطة البدایة لکثیر من طلاب العلوم الدینیة، ودرس على یدیه کثیر من العلماء البارزین فی الوسط اللبنانی، وما یزال المعهد قائما حتى وقتنا الراهن.<br /> <br /> ولم یقتصر نشاط فضل الله منذ انتقاله إلى لبنان على الدعوة النظریة، بل امتد إلى تقدیم الخدمات الاجتماعیة؛ فأنشأ الحوزة العلمیة للنساء فی منطقة النبعة، وأقام مستوصفا لتقدیم الخدمات الصحیة، وبعد اشتعال الحرب الأهلیة انتقل للعیش فی الجنوب، وأنشأ مبرات للأیتام، ومؤسسات اجتماعیة، وصحیة، ومساجد.<br /> <br /> فضل الله وحزب الله<br /> <br /> ویعد سماحته من القیادات الروحیة لحزب الله اللبنانی؛ لدوره فی التربیة الروحیة والفکریة للکثیر من الکوادر التی أسست الحزب، وهو کذلک من أهم الرموز الدینیة الشیعیة فی العالم، بما یتمتع به من التجربة السیاسیة والخبرة الاجتماعیة التی امتدت لـ50 عاما مضت.<br /> <br /> ویتمتع فضل الله بدائرة واسعة من الأتباع والمریدین فی لبنان ودول الخلیج، وبلاد المهجر فی أمریکا، وکندا، وأسترالیا؛ وهو ما وفر له إمکانات مالیة ودعویة ضخمة ساعدت على الترویج لمرجعیته الدینیة للشیعة العرب، کما تتبعه إذاعة البشائر وأکثر من 15 دار نشر، بالإضافة إلى عشرات المؤسسات، والمبرات الخیریة التی یشرف علیها لرعایة الأیتام والمحتاجین فی لبنان.<br /> <br /> <br /> <br /> صورة لفضل الله وهو فی المستشفى أثناء أزمته الصحیة الأخیرة<br /> <br /> وکذلک تتبعه ثلاث حوزات علمیة یتولى الإشراف والإنفاق علیها وهی: حوزة بهمن بدمشق، وحوزة العطار بقم، والغریفی بلبنان، بالإضافة إلى عدد آخر من الحوزات التی یشرف علیها؛ وذلک بفضل الحقوق الشرعیة التی تدفع له من أخماس الشیعة فی الخلیج، خاصة الکویت والبحرین والسعودیة؛ کما تتوفر لسماحته دائرة علاقات واسعة على المستویات الرسمیة مع أغلب الحکومات العربیة، خاصة دول الخلیج العربی ولبنان. <br /> المختلف<br /> <br /> مرجع شیعی مختلف.. هذا هو الوصف الأبرز لسماحة السید فضل الله.. فهو من أکد أن الخلاف حول موضوع الإمامة یجب أن ننظر إلیه فی سیاقه التاریخی الماضوی، کما یجب أن ننطلق منه برؤیة عصریة تجمع المسلمین ولا تفرقهم.<br /> <br /> وهو کذلک صاحب الآراء الصادمة، التی دفعت إیران لاعتماد مرجعیة السیستانی ذی الأصول الإیرانیة بالعراق، ورفض مرجعیة فضل الله ذی الأصول العربیة بجبل عامل بلبنان، برغم ما لجبل عامل من مکانة تاریخیة؛ حیث انطلق منه الفکر الشیعی إلى العالم، قبل قم والنجف.<br /> <br /> أیضا.. فرض فضل الله نفسه بعلمه ووسطیته وانفتاحه على البیت الشیعی خارج الاعترافات الرسمیة کواحد من کبار مراجع الشیعة فی العالم، والذی أسس لمشروع فکری کبیر یصبح فیه الشیعة جزءًا فاعلا بالمعادلة السیاسیة والاجتماعیة لیس بلبنان فحسب، ولکن بالمنطقة العربیة بأسرها.<br /> <br /> لم یکن فضل الله یوما معمما منزویا، وعاکفا قاصرا على مریدیه، بل کان دوما فی قلب الأحداث الکبرى بلبنان، بدءا من مشروع المقاومة المسلحة فی عام 1989م، وانتهاء بالعملیة الانتخابیة فی عام 2009م، وکان دائما موصوما بالإرهاب کراعٍ رئیس، وکأب روحی لحزب الله کما یحلو للإعلام الغربی والأمریکی أن یصنفه، کما اتهم بمبارکة العملیة التی نفذها حزب الله فی لبنان أکتوبر1983م، والذی اعتبر أنه أقوى انفجار غیر نووی یحدث على الأرض.<br /> <br /> ضد التعصب<br /> <br /> یرى فضل الله أن الشعب اللبنانی بمسیحییه ومسلمیه وحدة واحدة، ویقول لهم: إن "الدین قیمة، والطائفیة عشائریة متخلفة لا تملک حتى قیم العشائریة، تعالوا عقلا بعقل، وقلبا بقلب، تعالوا لبلد جمیل نغرسه بالمحبة، ولتکن حرکتنا فی خط الجمال وصنع الجمال فی الإنسان".<br /> <br /> وعن الغلو فی الأئمة والتعصب لهم یقول سماحته: "نحن نرفض أی نوع من الغلو لأی إمام من الأئمة، ولأی نبی من الأنبیاء؛ لأننا نؤمن بالتوحید الخالص، أما مسألة الغلو فی علی بن أبی طالب فإننا نعتبر أن الغلو فی علی واعتقاد ألوهیته أو ما یقرب من الألوهیة کفر".<br /> <br /> ورفض سماحته بعض الممارسات التی یقوم بها الشیعة یوم عاشوراء مثل إدماء الرأس والظهر، واعتبره "یمثل خطیئة ومعصیة.. ونحن نرفض کل تقلید جدید یحاول أن یعطی المأساة أبعادا تؤذی الجسد أو تشوه الصورة الإسلامیة التی تمثلها حرکة الإمام الحسین"، کما رفض سجود الشیعة على بعض الأحجار المصنوعة، واعتبره: "لا یمثل أی قداسة"، وأضاف أن "الثابت لدى فقهاء أهل البیت أنه لا یجوز السجود إلا على الأرض".<br /> <br /> وعن اختلاف السنة والشیعة فی صیغة الأذان، یقول سماحته :"نحن لا نعتبر أن جملة «أشهد أن علیا ولی الله» هی جزء من الأذان، وقد کتبنا ذلک فی کتاب الفتاوى، وقلنا إننا لا نوافق على أن یزاد فی الأذان أی شیء، هناک خلاف آخر فی الأذان فی جملة «حی على خیر العمل»، فهناک روایات لدى المسلمین الشیعة تفید بأنها جزء من الأذان، ولکن المسلمین السنة لا یرون ذلک، کما أن السنة یزیدون فی أذان الصبح «الصلاة خیر من النوم»، والشیعة لا یرون ذلک، أما جملة «أشهد أن علیا ولی الله» فلیست جزءًا من الأذان، ولا یجوز اعتقاد کونها جزءًا من الأذان، وإنما یأتی بها الشیعة للتبرک".<br /> <br /> فتنة المرجعیة<br /> <br /> فی العلاقات بین المراجع الشیعیة، تظل الفتنة التی عرفت بفتنة فضل الله علامة بارزة فی التاریخ الحدیث، والتی تبدأ بالحملة الشرسة التی تعرض لها السید محمد حسین فضل الله من نظرائه فی إیران والعراق، عندما طرح نفسه کمرجعیة مستقلة خارج الحوزات العلمیة الموجودة بالنجف وقم.<br /> <br /> واستعرت علیه حملة خاصة من جانب مرجعیات قم بعدما نسب إلیه مهاجمته للتوسل والشفاعة، وطعنه فی معجزة الأئمة، ونیله من مقامات الأولیاء خاصة السیدة فاطمة الزهراء رضی الله عنها؛ وهو ما دفع بآیة الله العظمى الکلبایکانی بإرسال رسالة عتب ونصیحة لفضل الله، مطالبا إیاه بالمبادرة لوقف الجدل الذی ثار بین الشیعة، بینما اتهمه آخرون بمحاولة القضاء على المرجعیة الشیعیة وإسقاطها.<br /> <br /> کما تم اتهام فضل الله بأنه یعیش حیاة الملذات والشهوات فی حین یعیش المراجع العظام فی قم والنجف حیاة الزهد، وأنه یعیش فی القصور فی حین لا یملک علماء إیران والعراق سوى منازل قدیمة رخیصة، ویعیشون على الکفاف!.<br /> <br /> محاولات اغتیاله<br /> <br /> تعرض فضل الله لـ3 محاولات اغتیال نجا منها جمیعا؛ وذلک لإصراره الدائم أن یکون فی قلب الأحداث.. ولم یعرف حتى الآن من یقف وراء تلک المحاولات: المخابرات الأمریکیة، أو الموساد الإسرائیلی أعداؤه التقلیدیون، أم هم بنو جلدته وأقرانه من المفکرین ورجال الدین الذین أزعجهم حضوره الطاغی، وجرأته المتناهیة فی نقد الکثیر من ثوابت الفکر الشیعی، وتمرده على المراجع الکبار، ورفضه العقلانی لکل الأساطیر التی تجعل من المراجع والأئمة أنصاف آلهة مقدسة؛ مما جعله هدفا سهلا فی مرمى سهامهم الحارقة، بل واتهامه بالمروق، والعمل على تقویض المذهب الشیعی، وهدمه من الداخل!.<br /> <br /> http://www.ikhwanonline.com/Article.asp?ArtID=60780&SecID=391<br /> <br /> طالع حوارات سابقة لفضل الله:<br /> <br /> فضل الله: أحرم سب الصحابة.<br /> <br /> فضل الله: مؤتمرات التقارب محل للکذب.<br /> <br /> فضل الله: ولایة الفقیه نظریة لا یراها أکثر الشیعة.<br /> <br /> فضل الله: لا ضوابط ثابتة لوسائل الاحتجاج.<br /> <br /> <br /> http://mdarik.islamonline.net/servlet/Satellite?c=ArticleA_C&cid=1225697994202&pagename=Zone-Arabic-MDarik%2FMDALayout<br /> http://mdarik.islamonline.net/servlet/Satellite?c=ArticleA_C&cid=1225697993276&pagename=Zone-Arabic-MDarik%2FMDALayout<br /> http://mdarik.islamonline.net/servlet/Satellite?c=ArticleA_C&cid=1225697991344&pagename=Zone-Arabic-MDarik%2FMDALayout<br /> http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?c=ArticleA_C&pagename=Zone-Arabic-Shariah%2FSRALayout&cid=1219339711337